Etherische olie

De Hekserij verkoopt diverse soorten etherische olie, zie onze webwinkel voor het assortiment.

Onderstaande artikel is bedoeld als aanvullende informatie over etherische olie.

Wat is etherische olie

Etherische oliën zijn plantextracten die vrij makkelijk verdampen. De meeste zijn vloeibaar en veel hebben een sterke geur. De olie wordt in bijna alle gevallen gemaakt door middel van stoom- of hydrodistillatie. Hierbij wordt hete stoom of waterdamp door geurende plantendelen geleid, of deze plantendelen worden gekookt, waarbij damp ontwijkt. De etherische olie gaat met de stoom of waterdamp mee en bij het afkoelen komt het weer vrij. Er zijn twee andere methodes voor het maken van etherische olie, namelijk:

persen van de schillen van citrusvruchten
droge destillatie van hars of hout, waarbij de dampen ontwijken

Andere namen

Andere namen die wel worden gebruikt voor etherische olie zijn: vlugolie of “vluchtige olie”, wat in feite hetzelfde betekend als “etherische olie”. Verder zie je wel eens “essentiële olie”, wat een (te) letterlijke vertaling van het Engelse “Essential oil” is. Essence is een Engelse woord voor extract, dus essentiële olie betekent dat het om een extract gaat. Op zich is dit natuurlijk juist, maar niet elk extract is een etherische olie. Dan is er nog “esotherische olie”, dat is een uit de hand gelopen fout. Het woord esotherische lijkt op het woord etherische, maar het betekent iets heel anders.

Kennis

Veel mensen kennen etherische olie alleen uit boeken, van websites en door cursussen over aromatherapie. Aromatherapie is een alternatieve geneeswijze waarbij gebruik wordt gemaakt van etherische olie. Of je dat nu onzin vindt of niet: aromatherapie heeft gezorgd dat etherische olie makkelijk in kleine hoeveelheden voor iedereen verkrijgbaar is. Daarnaast bevatten de boeken vaak ook relevante informatie voor ander gebruik van etherische olie.

Echter, veel van deze boeken zijn verre van volledig. Sommige hebben een zienswijze over veiligheid die afwijkt van wat de wetgeving hierover zegt. Dit artikel hoopt dit gat in de kennis wat te dichten.

Omdat de handel in etherische olie nogal versnipperd is, is het lastig om hier goede informatie over te krijgen. Er zijn veel kleine producenten, veel kleine groot handelaren en veel kleine detailhandelaren die etherische olie er dan ook nog vaak bij doen. De Hekserij heeft productkennis en kwaliteit altijd erg belangrijk gevonden. Om die reden hebben we veel tijd en moeite gestoken in het verkrijgen van de juiste, en volledige kennis over etherische olie. Omdat we dagelijks bijleren is onderstaande niet volledig. We kunnen niet uitsluiten dat er onjuistheden in staan. Wees en blijf daarom kritisch.

Gebruik van etherische olie

Etherische olie wordt voornamelijk gebruikt als smaakstof in voedsel (frisdranken, snoep, soepen en sauzen). Daarnaast als geurstof in bijvoorbeeld parfum, zeep, wasmiddel, cosmetica of schoensmeer.

Mits op de juiste manier verwerkt en op een veilige manier gedoseerd zijn een aantal etherische oliën geschikt voor het maken van voedsel. U mag er echter niet van uitgaan dat alle etherische olie die u koopt zomaar geschikt is voor voedselbereiding. Etherische olie mag alleen voor voedselbereiding worden verkocht als er aan een aantal wettelijke eisen is voldaan. Zo zijn er eisen op het gebied van veiligheid en zuiverheid. Het bedrijf dat ze verpakt moet onder controle staan van de betreffende overheidsinstanties (in Nederland de NvWA). Veel (groot-)handelaars in etherische olie zijn zich hier niet van bewust en verkopen om het even welke etherische olie als geschikt om in te nemen. Hoewel het meestal goed gaat raden we om deze reden af om welke etherische olie dan ook in voedsel te gebruiken. Etherische olie kan bij verkeerd gebruik schadelijk voor de gezondheid zijn.

De etherische olie van De Hekserij (en dit geldt voor ieder ander product van De Hekserij) is niet bedoeld voor gebruik in voedsel.

We verkopen de etherische olie als geurstof. U kunt deze gebruiken voor het maken van parfums en het parfumeren van andere soorten cosmetica, reinigingsmiddelen en het maken van geurproducten om een ruimte lekker te laten ruiken.

Gebruik in de aromatherapie: geen probleem, mits het uitwendig is, bijvoorbeeld in een huidolie of door de geur te laten verdampen.

Geknoei met etherische olie

De eerder in dit artikel door ons gegeven definitie van etherische olie is een gebruikelijke. In iets andere woorden staat deze zelfde definitie in de internationale standaard ISO 9235 beschreven. Ook veel andere bronnen geven zo’n definitie. Echter, de term “etherische olie” is niet door de wet beschermd. Elke product, dus ook een synthetische geurstof mag daarom in principe als “etherische olie” worden verkocht. Daarnaast zijn er geen algemene, gebruikelijke of wettelijke kwaliteitseisen aan etherische olie.

Gevolg is dat een product met de naam “etherische olie” van alles kan zijn. Het kan een echte etherische olie zijn, gemaakt op een manier zoals boven beschreven.

Het kan zijn dat er op de een of andere manier mee geknoeid is. Dat kan op diverse manieren, om er eens een paar te noemen:

Een andere, goedkopere etherische olie is toegevoegd, bijvoorbeeld atlasceder aan virginiaceder of palmarosa aan geranium
Er kunnen bestanddelen van een andere olie zijn toegevoegd, zoals sinaasappelterpenen aan mandarijnolie
Synthetische geurstoffen zijn toegevoegd, bijvoorbeeld linalool aan rozenhout, of geraniol aan roos
Er kunnen geurloze stoffen zijn toegevoegd, bijvoorbeeld een plantaardige olie of DPG

Dat er geknoeid wordt heeft verschillende redenen. Ten eerste is er het ontbreken van een wettelijk kader, het is in principe niet verboden. Ten tweede is er de relatief hoge prijs van etherische olie. Knoeien kan de prijs verlagen. Ten derde is die kwaliteit niet altijd goed te bepalen, zeker niet zonder deskundigen en een laboratorium.

Principes

We krijgen zo nu en dan monsters van niet echte etherische olie binnen die uitstekend ruiken. Voor gebruik als geurstof zijn deze oliën vaak prima geschikt. Uit de praktijk blijkt dat deze olie kennelijk voor veel aromatherapeuten ook geschikt is; we mogen namelijk gerust aannemen dat er minstens zoveel etherische olie in de handel is waar wel mee is geknoeid als waar niet mee is geknoeid. Gevolg is dat vrijwel elke aromatherapeut weleens, zonder zich dat te realiseren, nagemaakte olie zal hebben gebruikt.

Niets aan het handje dan? Wij vinden het een principekwestie: als we betalen voor een pure, natuurlijke olie, dan willen we ook een pure, natuurlijke olie. Uiteraard geldt dat ook voor onze klanten: als ze betalen voor een olie waar niet mee geknoeid is dan moeten ze ook een olie krijgen waar niet mee geknoeid is.

Helaas is het voor ons niet altijd eenvoudig om te bepalen of een olie zuiver is of niet. We zijn niet de enige die dit probleem kennen, dit Engelstalige artikel geeft daar een mooi voorbeeld van. Hierin beschrijft Pia Long over haar ervaringen als parfumeur bij Lush en over de problemen die Lush, als middelgroot cosmeticabedrijf, ondervinden om onbewerkte natuurlijke geurstoffen in te kopen. Geweldig dat men hierin zo openhartig durft te zijn, dat zie je niet veel in de cosmeticawereld.

Hoe weet je nu of een etherische olie echt is of niet

Soms verbloemt een fabrikant dat een olie niet echt is, bijvoorbeeld door een olie ‘natuuridentiek’ te noemen. Natuuridentiek zou moeten betekenen dat de chemische samenstelling identiek is aan het natuurlijke product. Anders gezegd: natuuridentiek betekent: synthetisch, maar op chemisch niveau gelijkwaardig aan het natuurlijke product. Bij etherische olie betekent het meestal dat het een synthetisch product is dat qua geur lijkt op het natuurlijke product. Dat is niet hetzelfde. Dit wordt soms alleen door een afkorting als NI aangegeven.

Sommige soorten etherische olie bestaan niet omdat ze niet gemaakt (kunnen) worden. Er is geen etherische olie van appelbloesem, lelietje-van-dalen of jasmijn. Komt u het wel tegen: jasmijn kan een absolue zijn (een ander type natuurlijk extract), maar geen etherische olie. Het kan altijd een parfumolie zijn, maar geen etherische olie. U moet u natuurlijk verdiepen in de materie voordat u weet welke soorten etherische olie wel en welke niet bestaan.

De prijs

De prijs kan een aanwijzing zijn. Om een voorbeeld te geven: een kilogram etherische rozenolie uit Bulgarije van redelijk tot goede kwaliteit kost minstens 3500 euro, meestal (veel) meer. Als u een flesje tegenkomt van 10 ml dat minder kost dan 35 euro kan het niet goed zijn. U kunt er dan gerust op zijn dat het geen etherische olie is. Door marge, BTW en andere toeslagen is 70 euro al een heel mooie minimumprijs en meestal zal u er meer voor moeten betalen. Andersom werkt het helaas niet: er zijn ongetwijfeld handelaren die een parfumolie roos voor 100 euro per 10 ml verkopen als etherische olie, terwijl deze volledig synthetisch is.

Nog moeilijker is door ruiken leren of de olie echt is of niet. Een enkele zeer getrainde geurspecialist kan in veel gevallen echt van nep onderscheiden, dit zijn zeldzame en goed betaalde talenten.

Geweldige namaak

We komen zo nu en dan een geweldige namaakolie tegen, zoals een Indiase bergamotolie die voor 35 euro per kg werd aangeboden en helemaal zo rook als je zou verwachten. Hoe wisten we dat de olie niet echt was? Wat aanwijzingen:

35 euro is een veel te lage prijs voor de aangeboden hoeveelheid
bergamotolie komt meestal uit Italië, er zijn een paar andere landen waar het vandaan kan komen, maar India is wel heel ongebruikelijk
India heeft de naam veel te knoeien met olie (en absolues)
we hadden al de nodige twijfels over het bedrijf dat het ons aanbood (dat is kennis die we in de loop van de tijd opbouwen)
de aangegeven houdbaarheid was veel langer dan van echte bergamotolie mag worden verwacht

Natuurlijke geurvariatie

Soms heb je een minder lekker geurende olie die wel echt is. Hoewel dat dan wel een echte etherische olie is, is zo’n olie niet goed bruikbaar voor parfums. Zo’n olie komt meestal niet onze webshop in, maar verkopen we op een andere manier voor een andere toepassing. De geur van etherische olie kan elke levering wat anders zijn. Een warm of koud groeiseizoen, een ander herkomstgebied of een andere fabrikant (met andere productiemethodes) kunnen zorgen voor een andere geur. Lekkere goede geuren, maar soms aanmerkelijk anders.

Dat laatste is overigens ook een reden voor geknoei met olie. Een aantal fabrikanten / groothandels in etherische olie doen simpelweg wat de markt vraag: etherische olie die goedkoper is en die altijd ongeveer hetzelfde ruikt. Dat laatste is belangrijk voor veel afnemers: het wasmiddel waar lavendelolie inzit moet niet opeens anders gaan ruiken omdat de lavendelolie anders ruikt. We hebben wel eens vragen van klanten over een olie die anders ruikt dan ze gewend zijn. Als je echte olie wil zal je moeten leven met het feit dat de geur, prijs en kwaliteit kunnen wisselen. Wil je een constante lage prijs, constante geur en constante kwaliteit dan zal je bewerkte olie moeten nemen, of beter: over gaan op een synthetische product.

Analyse

Analyses, gaschromatogrammen, certificaten van echtheid, verzekering dat de olie absoluut 100% zuiver natuurlijk zijn, vermelding van de botanische naam op het etiket. Geen ervan verzekeren je van de echtheid van de olie.

Ook als je een betrouwbare leverancier hebt: deze heeft vaak zelf ook een leverancier, en misschien nog wel een voor je bij de producent bent. Ergens kan een knoeier zitten. Deze kan de analyse of het gaschromatogram aanpassen, daar kom je pas achter als je het over doet. En dan nog: door veroudering kan zo’n analyse uitkomst veranderen in de loop van de tijd.

De knoeier kan een analyse maken na zijn knoeiwerk en zo bepalen of hij ermee wegkomt of niet. Het is haast een wapenwedloop: kan de klant een betere analyse maken dan moet je wel echte olie leveren en anders lever je olie waarmee geknoeid is.

Een certificaat van echtheid is makkelijk te maken. Het opzoeken van de botanische naam ook.

Reputatie

De goede reputatie van een leverancier kan eventueel helpen, maar dit werkt alleen bij een select gezelschap grote fabrikanten. Deze kunnen het zich niet veroorloven om zelfs maar één keer foute olie op de markt te brengen. Daar zijn er helaas niet veel van. Ook dan is het noodzaak om de documentatie goed te lezen. Daarnaast wordt de vuile was niet vaak buiten gehangen. Zeker, een groter bedrijf dat knoeit raakt een deel van de grotere klanten, die waarde hechten aan echtheid kwijt, maar de kleinere klanten of de klanten die prijs belangrijker vinden dan echtheid blijven.

De Hekserij is maar een relatief kleine leverancier. We kunnen niet alle soorten etherische olie grondig laten onderzoeken, dat zou de olie onbetaalbaar maken. Daarom hebben we ons stevig verdiept in de materie zodat we onze leveranciers de juiste vragen kunnen stellen en we in elk geval een deel van de olie waarmee geknoeid is kunnen tegenhouden. We weten waar we op moeten letten en doen alleen zaken met etherische olie leveranciers die betrouwbaar zijn.

Geen garantie

Echter, dit geeft geen garantie dat alle olie die we leveren 100% natuurlijk is en van de aangegeven botanische en eventueel geografische herkomst. We kunnen niet uitsluiten dat wij of onze leveranciers of hun leveranciers een enkele keer olie in de handen gedrukt krijgen waarmee is geknoeid. We zouden het geven van een 100% echtheidsgarantie dan ook oneerlijk vinden.

Zelf bewerken we de etherische olie niet, met één uitzondering: sterk voor oxidatie gevoelige etherische olie (met name citrusolie) wordt door ons voorzien van een antioxidant, namelijk 0,1% BHT. Dit omdat we graag olie leveren die goed is, veilig is en lang bruikbaar. Bovendien is het meestal noodzakelijk voor de klanten die het product in cosmetica zoals zeep of parfums gebruiken. In dat geval moet de olie meestal voldoen aan de eisen van de IFRA. Waar nodig filtreren we de etherische olie, maar dat doen we zelden. Voor het overige voegen we niets toe aan de olie en verwijderen er niets van. Bewerkingen van fabriekswege geven we aan bij de beschrijving van de olie, voor zover we deze bewerking kennen.

Veilig omgaan met etherische olie

De meeste etherische oliën vallen onder de Europese REACH en CLP verordening, wetgeving die onder andere aangeeft hoe gevaarlijke stoffen moeten worden verpakt en geëtiketteerd. Ze vallen onder deze wetgeving omdat ze bij verkeerd gebruik gevaar kunnen opleveren voor de gebruiker en hun omgeving. We krijgen zo nu en dan de indruk dat een deel van onze klanten het gevaar van natuurlijke producten als etherische olie lager inschat dan dat van synthetische producten. Dat is onverstandig: natuurproducten kunnen net zo gevaarlijk zijn als synthetische en etherische olie is daar een mooi voorbeeld van.

De wetgeving vereist het gebruik van bepaalde etiketten en verpakkingen. Wij voldoen aan deze eisen. We merken helaas zo nu en dan dat er olie op de markt is die niet goed geëtiketteerd is. Dat maakt de olie uiteraard niet veiliger, sterker nog, omdat u niet weet hoe u er mee om moet gaan is er meer risico op onveilige situaties.

Veel etherische olie is ontvlambaar, dat wil zeggen dat de olie relatief makkelijk in brand vliegt. Een olie die goed verpakt is in een flesje zal echt niet spontaan gaan branden, het risico ontstaat vooral bij het gebruik van de olie. Stel bijvoorbeeld dat u de olie morst, dit met een tissue opneemt en dit tissue in een vuilnisbak in de brandende zon weggooit: het is niet ondenkbaar dat de inhoud van de vuilnisbak dan gaat branden.
Berg de etherische olie dan ook goed op, in een fles met de dop er op, donker en niet te warm. Als u restanten moet opruimen kunt u gebruikte tissues en dergelijke het beste uitspoelen met water voordat u ze weggooit.

Op de huid

Op een enkele uitzondering na is pure etherische olie irriterend voor de huid, of zelfs bijtend. Dit betekent dat gebruik van zuivere etherische olie of olie die onvoldoende verdund is kan leiden tot een branderig gevoel op de huid, rode vlekken en in extreme gevallen zelfs brandwonden. Gebruik etherische olie daarom nooit onverdund. Dit geldt ook voor lavendelolie, een olie waarvan onverdund gebruik in sommige aromatherapiekringen wordt aanbevolen: het bevat irriterende stoffen en kan dus irritatie van de huid veroorzaken.

Misschien nog wel gemener is de allergene werking van veel etherische olie. Veel etherische olie bevat van nature allergenen: chemische stoffen die een allergische reactie op de huid kunnen veroorzaken. Sommige etherische olie bestaat vrijwel uitsluitend uit dergelijke allergie veroorzakende stoffen. Het gemene zit ‘m er in dat zo’n reactie niet bij iedereen plaats vindt en soms pas na jaren optreedt. Een allergische reactie uit zich meestal net als irritatie, maar vaak al bij een lage dosering. Helaas is een allergische reactie nooit uit te sluiten, maar verstandige omgang met etherische olie beperkt de risico’s.

Veilig gebruik wil in dit geval zeggen:
– Gebruik etherische olie alleen voldoende verdund, als vuistregel maximaal 3-5% in cosmetica die je afspoelt, zoals zeep en shampoo en maximaal 0,5-0,8% in cosmetica die op de lichaamshuid blijft liggen, als crèmes en massageolie. Crèmes voor gezicht en handen mogen niet meer dan 0,2-0,4% etherische olie bevatten. Gebruik beslist niet meer olie dan noodzakelijk.
– Beperk het gebruik van geparfumeerde cosmetica. Veel cosmetica kan prima zonder geur, je kan een parfum gebruiken als je lekker wil ruiken.
– Indien mogelijk: gebruik een parfum op je kleren (denk om eventuele vlekken!).
– Zeker als u veel met etherische olie werkt is het dragen van (nitril) handschoenen aan te raden en voor de zekerheid misschien een veiligheidsbril.

Nog ernstiger gevaren

Als u kinderen of huisdieren heeft is het extra verstandig te letten op een derde aspect. Veel soorten etherische olie kunnen bij inslikken een chemische longontsteking veroorzaken. Hierbij komt er etherische olie in de luchtwegen en kan door de stroperigheid een ontstekingsreactie veroorzaken, een enkele druppel kan al voldoende zijn. Dit kan zeer ernstig verlopen, ga in een dergelijk geval altijd naar huisarts of eerste hulp van een ziekenhuis!

Enkele etherische oliën zijn giftig of schadelijk bij inslikken. Als dat niet meer dan een druppel is zal dat weinig kwaad kunnen, maar minder dan een flesje kan bij sommige soorten olie dodelijk zijn bij een kind.

Verder bevatten sommige soorten etherische olie stoffen die mogelijk of waarschijnlijk op lange termijn schadelijke effecten kunnen veroorzaken. Denk hierbij aan het veroorzaken van kanker, onvruchtbaarheid, schade aan genetisch materiaal en de ongeboren vrucht. Berucht zijn met name etherische oliën met de stof safrool. Hoewel het feitelijke effect waarschijnlijk nihil is is dit lastig in te schatten en is het verstandig deze groep oliën zoveel mogelijk te mijden. In deze groep vallen oliën als kaneelblad, sassafras, foelie en nootmuskaat.

Milieu

Dan is er tenslotte nog het milieu. Veel soorten etherische olie zijn geëtiketteerd als milieugevaarlijk omdat ze niet goed afbreken in het milieu. Bij normaal gebruik in kleine hoeveelheden komen er steeds maar kleine hoeveelheden in het milieu, dat kan het milieu wel hebben. Gooi echter geen grote hoeveelheden etherische olie in het riool en zeker niet in een systeem met een septic tank of een andere vorm van biologische afbraak. Een goede manier om de milieubelasting minimaal te houden is om niet meer etherische olie te kopen dan u nodig heeft, zodat u zelden iets hoeft weg te gooien. Dat bespaart nog geld ook. Moet er wel wat weg dan kunt u dit als particulier inleveren bij de milieudienst van uw gemeente, als bedrijf zult u meestal een contract moeten afsluiten met een verwerkingsbedrijf.

Andere milieuvervuiling door etherische olie is minimaal. Zeker, alle geurstoffen, inclusief natuurlijke, dragen een beetje bij aan luchtvervuiling, maar vergeleken met andere bronnen is dat amper het noemen waard.

Er zijn nog meer milieuaspecten. Aan de positieve kant hebben we staan dat etherische olie hernieuwbaar is: het wordt gemaakt van planten die elk jaar een nieuwe oogst opleveren. Je maakt geen grondstoffen op, zoals bij gebruik van aardolie. Aan de negatieve kant staat om te beginnen het ruimtegebruik. Voor een liter rozenolie is een hectare grond nodig. Bij ‘gewone’ landbouw komen daar honderden kilogrammen kunstmest en een paar kilogrammen bestrijdingsmiddelen bij. Daarnaast, ook bij biologische landbouw komen er tractorkilometers bij, de rozen moeten worden geplukt en verwerkt, het kost erg veel energie om de olie te maken. Hoe lastig het ook is te vergelijken kan je stellen dat veel soorten etherische olie minder milieuvriendelijk zijn dan synthetische tegenhangers, omdat het aanmerkelijk meer energie en chemicaliën kost om ze te maken.

Aromatherapie en ander therapeutisch gebruik

We krijgen vaak de vraag of onze etherische olie geschikt is voor aromatherapie. Ons antwoord is dan: ja, maar. Op zich is onze olie prima geschikt voor aromatherapie, omdat het -binnen de genoemde beperkingen die we hebben, zie boven- zuivere etherische oliën zijn en we de botanische herkomst kennen en aangeven. Maar een professionele aromatherapeut heeft soms extra eisen en wensen die we niet altijd kunnen inlossen. Voor het kleinschalige gebruik van aromatherapie in huis zijn deze extra eisen er als regel niet. Daarnaast zijn er diverse amateur en professionele aromatherapeuten die onze olie al jaren gebruiken en voor wie onze olie uitstekend geschikt is gebleken.